الاجتهاد و التقلید محمد‌مهدی کجوری (کتاب)کتاب الاجتهاد و التقلید نگارش محمد مهدی کجوری شیرازی است که به خاطر جایگاه مبحث اجتهاد و تقلید در علم اصول ، نوشته شده است. ۱ - معرفی اجمالی«الاجتهاد و التقلید» اثر شیخ محمد مهدی کجوری شیرازی، تالیفی جامع در بیان مسائل اجتهاد و تقلید است که در واقع، تقریرات درس خارج اصول فقه سید ابراهیم موسوی قزوینی، مشهور به صاحب ظوابط (متوفای ۱۲۶۴ ق) از بزرگان و صاحبان سبک در اصول فقه ، می‌باشد. [۱]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، مقدمه محمد برکت، ص۶.
کتاب به زبان عربی و قبل از سال ۱۲۹۳ ق نوشته شده است. اهمیت و جایگاه مبحث اجتهاد و تقلید در علم اصول ، انگیزه تالیف کتاب بوده است. [۲]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، مقدمه محمد برکت، ص۱۱.
۲ - ساختارکتاب با دو مقدمه از آقایان محمد حسن حسن حمیدی و محمد برکت در اشاره به مقام علمی علامه کجوری و بیان زندگی نامه مفصل ایشان آغاز شده است. مطالب کتاب نیز در دو باب و هر باب در یک مقدمه و چندین مساله، به صورت پرسش و پاسخ، ارائه شده است. ۳ - گزارش محتوا۳.۱ - باب اولدربردارنده یک مقدمه و نه مساله به ترتیب زیر می‌باشد: در مقدمه، ابتدا درباره معنای لغوی و عرفی اجتهاد بحث شده است. نویسنده معتقد است که این واژه، یا ماخوذ از جهد به معنی وسع و طاقت می‌باشد، یا از جهد به معنای مشقت و طبق هر دو نظر، معنای این واژه و ویژگی‌های آن را بررسی کرده است. [۳]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۳۲-۳۵.
بررسی احتمالات چهارگانه موجود در ملکه اجتهاد، بررسی این نکته که آیا مراد از ملکه، ملکه تحصیل حکم واقعی است یا تحصیل حکم ظاهری و یا اینکه مراد، ملکه تحصیل اعم از هر دو است، تعاریفی که برای اجتهاد ذکر شده از جمله مطالب مطرح شده در مقدمه است. [۴]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۴۸.
مساله اول، به بررسی این نکته اختصاص یافته که آیا تجزی در اجتهاد، جایز است یا نه. نویسنده این بحث را در ضمن مقدمات پنجگانه و مقامات نه گانه بررسی نموده است. [۵]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۵۳.
در مساله دوم، شرایط اجتهاد مطلق بررسی شده است که از آن جمله است: آگاهی از علم عربی، آشنایی با علم کلام ، برخورداری از علم منطق ، قدرت بر رد فرع بر اصل، علم به مواضع اجماع، آشنایی کامل با آیات الاحکام، آگاهی به اخبار و روایات. [۶]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۹۴.
در مساله سوم، اختلاف علما در مورد عذر جاهل ، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. [۷]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۱۳۴.
در مساله چهارم، مبحث تخطئه و تصویب ، در چهار مقام زیر مطرح شده است: ۱- احکام عقلیه ؛ چه از اصول عقاید یا غیر آن. ۲- مستقلات عقلیه مانند قبح ظلم و وجوب رد امانت . ۳- احکام فرعیه ضروریه. ۴- احکام فرعیه غیر ضروریه؛ چه اینکه دلیل قطعی داشته باشند مانند اجماع و تواتر ، یا اینکه نداشته باشند. [۸]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۲۰۴.
در مساله پنجم، وجوب عینی اجتهاد، بحث شده است. نویسنده معتقد است که فقهای حلب و بعضی از معتزله بغداد، قائل به وجوب عینی آن می‌باشند، در حالی که بنا بر مذهب امامیه ، اجتهاد واجب کفایی است. [۹]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۲۳۰.
در مساله ششم و هفتم، این نکته مورد بحث قرار گرفته است که آیا بر مجتهد ، تجدید نظر در اجتهاد سابق، واجب است یا خیر و آیا پس از تجدید نظر در فتوا و تجدید رای، آیا عمل به مقتضای رای دوم واجب می‌باشد یا اینکه می‌توان به رای سابق نیز رجوع نمود. [۱۰]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۲۳۵-۲۴۰.
در مساله هشتم، با اشاره به عدم وجود ثمره فرعی برای مساله جواز خلو عصر از مجتهد، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. [۱۱]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۲۴۴.
مساله نهم، مجددا وجوب اجتهاد (عینی بنا بر قول فقهای حلب و کفائی بنا بر نظر امامیه) را بحث کرده است. [۱۲]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۲۴۷.
۳.۲ - باب دومپس از مقدمه‌ای در تعریف تقلید ، [۱۳]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۲۵۸.
به بررسی مسائل هشتگانه زیر پرداخته است:۱- جواز یا عدم جواز تقلید در اصول دین . ۲- جواز تقلید برای کسی که خود به مرتبه اجتهاد رسیده است. ۳- تعیین مجتهدی که از وی تقلید می‌شود، در صورت وجود دو مجتهد مساوی. ۴- بررسی این مطلب که آیا تقلید، از باب وصف می‌باشد، یا از باب سببیت مطلقه و یا اینکه از باب سببیت مقید است. ۵- جواز یا عدم جواز رجوع عامی به مجتهدی دیگر. ۶- جواز یا عدم جواز تبعیض در تقلید. ۷- شرط اخذ شفاهی مسائل از مجتهد. ۸- وجوب یا عدم وجوب تقلید از اعلم. [۱۴]
الاجتهاد و التقلید، کجوری شیرازی، محمد مهدی، ص۲۶۳-۳۱۱.
۴ - وضعیت کتابمحمد برکت تحقیق و تنظیم کتاب را به انجام رسانده است. فاقد هرگونه فهرست بوده و پاورقی‌ها، بیشتر به تصحیح متن اختصاص یافته است. ۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب اصولی شیعه
|